Naoto Fukasawa: Thiết kế với tiềm thức rộng mở

Naoto Fukasawa là một trong những nhà thiết kế người Nhật có ảnh hưởng nhất hiện nay. Những sản phẩm của ông luôn để lại ấn tượng đặc biệt nhờ hình thức tinh tế kết hợp cùng khả năng lay động tiềm thức con người sâu sắc, mạnh mẽ. Naoto Fukasawa rất tài năng trong việc sáng tạo ra những vật dụng vừa lạ vừa quen, tuy chỉ mới tiếp xúc nhưng người dùng sẽ nhanh chóng nắm bắt được cách vận hành chúng, một sự sáng trí đến lạ kỳ.

Theo TC Kiến Trúc & Đời Sống số 173

Naoto Fukasawa sinh năm 1956, ông lớn lên và vào nghề tại thời điểm cực thịnh của Nhật Bản. Sau khi tốt nghiệp trường đại học Nghệ thuật Tama chuyên ngành thiết kế sản phẩm, Fukasawa lên đường sang Mỹ và đầu quân cho ID Two (nay mang tên IDEA San Francisco). Những năm rèn luyện ở thung lũng Silicon đã tạo dựng cho Fukasawa những luồng suy nghĩ khác biệt. Những nhà thiết kế khi ấy đang tập trung vào cách thể hiện tài năng, diễn giải tư duy qua thiết kế thì Fukasawa lại chuyển hướng sang một phương pháp mà ngày nay được biết rộng rãi với cái tên “thiết kế lấy người dùng làm trọng tâm”. Ông bắt đầu tự vấn về cách cảm nhận của người dùng thực sự và phát triển phương pháp “đọc suy nghĩ” để liên tục hoàn thiện sáng tạo của mình.

Những năm tháng làm việc trong lĩnh vực công nghệ đã khai mở suy nghĩ của Fukasawa, ông nhận thấy tầm quan trọng của việc thu hẹp khoảng cách giữa người sản xuất và người sử dụng cuối cùng. Thiết kế phải trực quan, dễ hiểu, dễ sử dụng thì mới có thể đi vào lòng khách hàng. Đó chính là sự thông minh tiềm ẩn khiến người dùng thích thú để họ sẽ luôn quay lại với nhãn hàng. Một trong những mối quan hệ cộng tác quan trọng nhất trong sự nghiệp của Fukasawa là khi ông thiết kế cho nhãn hàng Muji – hãng đồ dùng gia đình “no brand” nổi tiếng của Nhật. Trong khoảng thời gian này Fukasawa thực sự thăng hoa trong sự nghiệp. Ông cho ra đời một trong những thiết kế trứ danh nhất của mình: chiếc máy CD Player treo tường có hình dạng quạt hút gió (1990), điện thoại Infobar cho hãng KDDI/AU, máy cấp hơi ẩm Plus Minus Zero, điện thoại Neon. Tất cả đều được trưng bày tại bảo tàng Nghệ thuật Đương đại New York như một minh chứng cho thời kỳ chuyển dịch quyết định trong cách tư duy thiết kế công nghiệp.

Naoto Fukasawa phát triển một khái niệm gọi là “Without thought Design” – thiết kế phi lý trí. Ông giải thích rằng khái niệm này không phải là sáng tạo bừa mà chính là đọc hành động, thói quen của con người để tạo ra những vật kết nối trực tiếp tới tiềm thức, dễ dàng trong việc sử dụng. Ví dụ như chiếc máy CD Player có hình dạng quạt hút nên người dùng sẽ ngay lập tức biết cách bật nó bằng cách kéo dây, y như việc họ thường làm mỗi lần mở quạt. Hay chiếc điện thoại Inforbar có cách phân bố nút bấm như điều khiển tivi nên dù có nhắm mắt lại thì bàn tay vốn đã thân quen với vị trí phím bấm cũng có thể soạn tin nhắn được. Fukasawa đặc biệt tài năng trong việc nắm bắt được suy nghĩ vô hình và nhào nặn chúng để tạo nên đường nét hữu hình cho sản phẩm, đó chính là sự thấu hiểu thuyết phục. Người dùng được cung cấp trải nghiệm mới lạ dựa trên chính những điều thân quen; khả năng truyền tải sự tinh tế lồng ghép bên trong hình thái đơn giản dễ chịu đã khiến tên tuổi của Naoto Fukasawa nổi tiếng khắp thế giới.

Trong khi khiến cả thế giới phải tò mò với sản phẩm của mình, thì Naoto Fukasawa lại điềm nhiên dùng từ “siêu bình thường” để miêu tả về những sáng tạo ấy. Bằng cách giản lược mọi thứ về cốt lõi, tạo hình bằng những đường nét cơ bản nhất, Fukasawa tạo ra những thứ tối giản tiềm ẩn đầy khí chất. Fukasawa cho rằng bản thân sự vật chính là sự phản chiếu của môi trường xung quanh. Tất cả những thứ vô hình như ký ức, thói quen, thời gian, hoàn cảnh, âm thanh, văn hóa và lịch sử sẽ tác động lên hình dáng hình thành của một vật thể. Khi gắn liền hình dạng của chúng với những ý niệm đó, cơ thể con người sẽ ngay lập tức bắt được tần số thân quen và tương tác thuần thục ngay từ lần gặp đầu tiên. “Công việc của tôi chính là vạch ra được những đường nét ấy để thiết kế sản phẩm đáp ứng tuyệt đối”.

Triết lý thiết kế của Fukasawa chính là cài cắm tiềm thức con người vào dáng hình sản phẩm để tạo nên một tổng thể đẹp đẽ, dễ chịu và tiện nghi. Và ông tin rằng vật nào được ấn định cho chức năng gì thì vẫn nên làm tốt chức năng đó. “Cuối cùng thì cái nồi vẫn phải là cái nồi”, ông đã phát biểu như vậy trong một bài giảng cho các tân sinh viên chuyên ngành thiết kế. Sự sáng tạo luôn cần được bắt rễ từ nhu cầu thực tiễn để đảm bảo chức năng của sản phẩm và tính giản lược trong hình thức. Và dù đã trở thành một ngôi sao trong ngành thì Naoto Fukasawa chưa bao giờ ngừng quan sát học hỏi. Bởi theo ông, khả năng quan sát tinh tường sẽ giúp người làm thiết kế thu thập, cô đọng được nhiều cảm hứng sáng tác. Khi đó họ sẽ không còn phải lo lắng về sự hao hụt trí tưởng tượng nữa.

Một thiết kế đẹp sẽ khiến người ta dễ dàng ghi nhớ, nhưng một thiết kế với sự thấu hiểu sẽ đi thẳng vào trái tim người dùng và nhận được tình cảm quý giá. Bằng cách kết nối cảm xúc chân thực tới những vật tưởng chừng bất động, vô tri, Naoto Fukasawa không chỉ xây dựng được một cá tính đặc sắc cho vật thể mà còn gán cho chúng linh hồn sinh động, một sự lan tỏa xúc cảm liên hoàn khởi nguồn từ những trải nghiệm thân quen hay ký ức ấm áp. Thay vì tìm cách làm cho hiển lộ, quảng bá tài năng, Fukasawa âm thầm gửi gắm di sản của mình vào những vật dụng đầy thấu hiểu như thế. Sự quen thuộc khiến người ta ngỡ ngàng và bất giác mỉm cười, hạnh phúc đó có lẽ chính là đích đến của mọi nhà thiết kế.